Uykunun Önemi
Uyku birçok canlıda gözlemlenen doğal bir dinlenme biçimidir. Bu nedenle canlılar gün içerisindeki fiziksel ve zihinsel işlevlerini yerine getirebilmek için uykuya ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle uykunun önemi gün içerisindeki davranışlarımızdan, psikolojik iyi oluşumuza kadar bizi etkiler. Ayrıca uykunun önemi bağışıklık sistemimizin güçlenmesi konusunda da karşımıza çıkar. Uyku insanlarda birçok aşamadan oluşur ve aslında oldukça dinamik bir süreçtir. Rüyalar ise uykunun en önemli aşaması olan REM aşamasında gerçekleşir. REM aşaması uykunun en derin ve aslında en dinamik aşamasıdır. Bu aşama sırasında göz hareketleri hızlanır, kalp atış hızı artar, nefes alma hızı artar.
Uyku kalitesini ve uzunluğunu etkileyebilecek birçok sebep olabilir. Gün içerisinde yapılan aktivitelerden, duygu-durumumuzdan ve tüketilen yiyecekler ve içeceklere kadar birçok etken uyku kalitesini ve uzunluğunu değiştirebilir. İnsanların yaşlarına göre uyku ihtiyacı da birbirinden farklıdır. Fakat uykunun önemi herkes için eşit derecede değerlidir. Çocuklarda ve bebeklerde sağlıklı uyku süresi 9 ile 16 saat arasında değişirken, yetişkinlerde bu saat 6 ile 8 saat arasında değişkenlik gösterebilir. Fakat herkesin doğru uyku süresi birbirinden farklıdır ve ihtiyacımız olan, bize iyi gelen süreyi kendimiz deneyimleyerek bulmamız bizim için iyi bir yol olabilir.
Uyku Bozuklukları
İnsomnia: Uykuya dalamama ve uykuyu sürdürememe durumudur. Birden çok nedeni olabilir ama en önemli nedeni alışkanlıklarla alakalıdır. Stresli bir yaşam sürmek, uyku rutininin sık sık değişmesi veya başka hastalıkların semptomu olarak da ortaya çıkabilir. İnsomnia problemi yaşayan kişiler hayat tarzlarını değiştirmek, stres yönetimi alternatifleri denemek, daha sağlıklı bir sabah rutini oluşturmak, egzersiz yapmak ve sağlıklı bir uyku düzeni oluşturmak gibi alternatifleri deneyebilirler.
Uyku Apnesi: Uyku sırasında solunumun kesilmesine bağlı olarak kişinin uyanması durumudur. Genellikle aşırı kilo, yaşlanma gibi nedenlerden ortaya çıkar. En temel sebebi uyku sırasında solunumu kontrol eden nöronların arızalanmasıdır. Uyku apnesi problemi yaşayan bazı insanlarda horlama da görülebilir. Bazı yüksek riskli bireylerde uyku apnesi, uyku sırasında solunum durmasından ani ölüme bile yol açabilir. Hafif uyku apnesi sıklıkla kilo kaybıyla veya kişinin sırt üstü uyumasını engelleyerek üstesinden gelinebilir. Diğer kişilerin tıkanıklığı düzeltmek için özel cihazlara veya ameliyata ihtiyacı olabilir.
Huzursuz Bacak Sendromu: Bacaklarda ve ayaklarda rahatsız edici karıncalanma, uyuşma, kaşınma gibi durumların oluşması ile kişinin bacağını hareket ettirme isteğinin oluşması problemidir. Kişi bu nedenle uykuya dalamaz veya uykudan sıklıkla uyanabilir. Şiddetli HBS en çok yaşlılarda görülür, ancak semptomlar her yaşta gelişebilir. Bazı durumlarda, anemi, hamilelik veya diyabet gibi diğer durumlarla bağlantılı olabilir. Genellikle reçeteli ilaçlı tedavilerle kişi rahatlayabilir.
Narkolepsi: Narkolepsili kişiler, normal miktarda gece uykusuna sahip olsalar bile, günün çeşitli saatlerinde sık sık “uyku atakları” yaşarlar. Bu ataklar birkaç saniyeden 30 dakikaya kadar sürebilir. Narkolepsili kişiler ayrıca duygusal durumlar sırasında kas kontrolünün kaybı, halüsinasyonlar, uyandıklarında geçici felç ve gece uykusunda bozulma gibi problemler de yaşayabilirler. Bu semptomlar, uyanma sırasında ortaya çıkan REM uykusunun özellikleri gibi görünmektedir, bu da narkolepsinin bir uyku düzenleme bozukluğu olduğunu düşündürür. Kalıtsal bir bozukluktur fakat beyin hasarı veya nörolojik hastalıklar nedeni ile de ortaya çıkabilir. Narkolepsi teşhisi konduğunda, ilaçlar hastalığın kontrol altına alınmasını kolaylaştırabilir. Günün belirli saatlerinde yapılan şekerlemeler de gündüz aşırı uyku halini azaltabilir.
Beynin Uykuya Dalamaması
Beynin uykuya dalamaması, bir hastalık olarak nitelendirilmeyen ve genellikle kaygı kaynaklı olup dönem dönem kişinin stres seviyesi arttıkça kendini gösteren bir problemdir. Bu uyku probleminin çözümü için kişinin uyku düzeninden çok kaygı düzeyi kontrol edilmeli, gizli veya açık bir kaygı problemi varsa bu problem tespit edilmeli, stres seviyesini azaltacak alternatiflere yöneltilmeli ve hatta bir klinik psikolog veya psikiyatristten yardım alınmalıdır.
Uyku Problemine Ne İyi Gelir?
Uyku probleminin nedenini anlamak problemi çözmek için en önemli yoldur. Bu nedenle uyku problemin ne iyi gelir sorusunun birbirinden farklı ve kişisel cevapları olabilir. Örneğin alkol bir çok insanın uykuya dalmasını kolaylaştırırken aynı zamanda REM uykusunda bozulmalara neden olduğu için kaliteli bir uykunun önüne geçer. Aynı zamanda sigara içen insanlardaki nikotin ihtiyacı nedeniyle uyku sırasında 3-4 saatte bir uykudan uyanma durumu gerçekleşebilir. Bir diğer basit ve önemli etken ise uyku sırasındaki oda sıcaklığının durumudur çünkü REM uykusu sırasında beden kendi sıcaklığını dengelemekte zorlanabilir bu nedenle odanın ısısı uyku kalitesi için önemlidir. Uyku problemine ne iyi gelir sorusunun bir diğer cevabı ise aslında psikolojik iyi oluşumuzda gizlidir. Yapılan araştırmalarda anksiyete ve depresyon gibi psikolojik problemlerin uyku problemlerini direkt olarak tetiklediği ortaya çıkmıştır. Özellikle stresli bir çalışma ortamı, stresli bir aile ortamı ve sosyal hayat gibi önemli faktörler uyku problemlerini tetikleyebilir. Bu noktada daha az stresli bir yaşam sürmek için kendimize vakit ayırmak, madde ve alkol kullanımı gibi kötü alışkanlıklardan kurtulup bunun yerine verimli bir sabah rutini eklemek, gün içerisinde fiziksel aktiviteler yaparak bedeni yormak ve uyku ihtiyacını tetiklemek gibi alternatifler uyku problemine ne iyi gelir sorusuna cevap verebilir. Yalnızca bunlarda değil aynı zamanda uykudan kısa bir süre önce kafeinsiz bitki çayları tercih etmek, odanın yeterince ışık almadığından emin olmak ve gün içerisindeki ekran süresini minimuma indirmek ise oldukça basit ama etkili olan alternatifler arasındadır. Bir diğer önemli alternatif ise mindfulness pratiklerini denemektir. Çünkü mindfulness kişinin sağlıksız stresten arınmasına ve böylelikle daha dingin ve huzurlu bir zihine sahip olmasını sağlar. Uykuya dalmadan kısa bir süre önce 5 veya 10 dakikalık bir meditasyon yapmak, zihni boşaltacağı ve kasların rahatlamasını sağlayacağı için bedenin REM uykusunu daha rahat geçirmesine neden olacak böylelikle uyku bölünmeleri ve uykuya dalamamak gibi önemli problemlerin önüne geçebilecektir.
Uyku ve kaygı problemleri için önemli bir alternatif olarak mindfulness pratiklerini denemek ve yedi günlük bedava deneme sürümünü başlatmak için Innerjoy’u Google Play ve Apple Store’dan indirebilirsin!
