Beyin, hayal edemeyeceğimiz kadar karmaşık ve bir o kadar da önemli bir organımızdır. İster uyurken ister meditasyon sırasında, her an aktif bir şekilde değişir, gelişir ve nöronlar arasında elektrokimyasal bağlar kurulur ve sökülür. Bütün bunların yanında bu en önemli organımızı modern dünyanın telaşı içerisinde zinde tutmak da aynı şekilde önem taşıyor. İşte tam da bu sebeple bilim insanları meditasyonun beyin üzerindeki etkilerini araştırmaya koyuldu.
Düzenli meditasyon yapmanın faydalarından ayrıca bahsetmiştik ancak günümüzde popülerliğinin de artması ile birlikte meditasyonun özellikle stres üzerindeki etkisi bilinen bir gerçek haline geldi. Bilim insanları da meditasyonun etkileri üzerine çalışmalarını artırdı, bedenimiz ve zihnimizdeki bu etkilerin en temel sebepleri bulmak adına birçok araştırma gerçekleştirdiler. Çünkü kimileri tarafından dini bir uygulama sanılmaya devam etse de meditasyon günümüzde bilimsel olarak kanıtlanmış bir pratiktir. Psikoloji alanındaki araştırmalar meditasyonun beden ve zihne iyi geldiğini doğruladı. Peki bilim, özellikle de beyni ve beynin çalışma mekanizmalarını inceleyen bilim dalı nöropsikoloji, meditasyonun beyin üzerindeki etkilerini nasıl açıklıyor?
Meditasyon Beyni Geliştirir Mi?
Meditasyon uygulaması huzur ve fiziksel rahatlama duygusuyla ilişkilendirilse de, meditasyon pratiğini uygulayanlar uzun zamandır meditasyonun gün boyunca devam eden bilişsel ve psikolojik faydalar sağladığını iddia ediyorlar. Çalışmalarımız da uygulayıcılar tarafından bildirilen bu faydaların bazılarının altında beyin yapısındaki değişikliklerin yatabileceğini ve uygulayıcıların kendilerini daha iyi hissetmelerinin sebebinin sadece rahatlayarak vakit geçirmeleri olmadığını gösteriyor.
Son bilimsel kanıtlar, meditasyonun beynin refahını sağlayan kısımlarını beslediğini doğrular niteliktedir. Beynimizin çeşitli bölgeleri belirli aktiviteler için çalışır. Bilim insanları beyin tarama teknolojisiyle bu çeşitli bölgeleri meditasyon sırasında ve düzenli 8 haftalık meditasyon antrenmanı sonrasında incelediler. Bu bölgelerin her birinde ve dolayısıyla kişilerin farklı farklı yeteneklerinde değişim gözlendi.
Bu araştırmalar sonucunda beynin merkezindeki gri yapıda kalınlaşma görüldü. Beynin merkezindeki bu yapının gelişmesi demek pozitif duyguların artması, duygusal dayanıklılık ve günlük hayatta odaklanma ve konsantrasyonun artması anlamına geliyor. Yani meditasyonun günlük hayatımızda hissettiğimiz pozitif etkisinin aslında bilimsel olarak içimizde bir karşılığı da var.
Hatta beynin merkezindeki bu gelişim yaşla birlikte gelen bilişsel kayıpları da azaltıyor ve meditasyon bir nevi yaşlanmayı yavaşlatmayı başarıyor. Yani evet, meditasyonun beyin üzerinde potansiyel pozitif etkileri oldukça fazla ve beyni geliştirdiği, hatta beyninizin yaşlanmaması ve fonksiyonelliğini kaybetmemesine de yardımcı olduğu kabul edilebilir bir gerçek.
Meditasyonun Beyne Faydaları
Bilimsel bulgular sonucunda meditasyonun beyinde değişikliklere ve gelişime yol açtığı kanıtlandı. Daha yakından incelediğimizde de birçok farklı yönden beynimize faydalarını görebiliriz.
1. Daha Az Stres
Önceki çalışmalarda meditasyon sırasında beyin aktivitesi incelenmiş ve beynin normalden daha farklı bir şekilde yeni bilgileri işlediği, beta-dalgalarının azaldığı ve bir nevi beynin rahatladığı gözlemlenmişti.
Güncel çalışmalar ise düzenli meditasyon yapanların günlük hayatta karşılaştıkları durumlar sırasında beyin aktivitelerinde nasıl bir değişiklik olduğunu araştırdı. Duygusal uyarılar ve ani, gergin anlarda bir acil durum sinyali gibi bedenimizi ele geçirebilen “savaş ya da kaç” tepkisinden sorumlu beynimizin bölümü Amigdala’da aktivitenin azaldığı, daha doğrusu stabilleştiği gözlemlendi. Meditasyon aynı zamanda kortizol- stres hormonu- oranını da düşürür. Bu da demek oluyor ki günlük hayatta karşılaşabileceğimiz kötü senaryolar, stresli durumlar veya panik karşısında beynimiz meditasyon sayesinde sakin kalmayı ve duygusal dayanıklılık sahibi olmayı başarıyor.
2. Depresyon ve Anksiyete ile Savaşır
Beynimizde “Ben Merkezi” denilen bir bölüm vardır (orta prefrontal korteks). Bu bölümde kendimizle ve deneyimlerimizle alakalı bilgiler işlenir. Bu bölümde deneyimlediğimiz üzücü, travmatik olaylar ve korkular çok kuvvetli sinir bağları kurarlar. Günlük hayatta da benzer bir durumla karşılaştığınızda anksiyeteniz bu bölge tarafından uyarılır ve kendinizi saldırı altında, korkularınızla yüzleşmek zorunda hissetmenize sebep olur.
Meditasyon bu kuvvetli sinirsel bağları gevşetir. Tıpkı stresli durumlarda duygu durumunuzu koruduğu gibi Ben Merkezi’nizi uyaracak küçük şeylerden de korunmanızı sağlar. Bağların gevşemesi ve kopması kulağa kötü bir şeymiş gibi gelse de aslında beynimizin refahına katkıda bulunur. Çünkü Ben Merkezi’ndeki bu bağların kopması aynı zamanda subjektif düşünmek yerine daha objektif düşünmeye yönlendirir.
Dolayısıyla bir olay karşısında kendimizi daha güvende hisseder, olaya bencil duygular çerçevesinde bakmak yerine daha mantıkla yaklaşmaya başlarız. Bunun sonucunda beynimizin değerlendirme mekanizmasında yeni bağlar oluşmaya başlar.
3. Daha Çok Şefkat
Duygu durumunu kontrol eden beynimizin bölümü Amigdala, düzenli şefkat meditasyonu karşılığında farklı bir tepki geliştiriyor. Meditasyon sırasında aktivitelerin daha senkronize ve düzenli gerçekleşmesi sonucunda Amigdala iki farklı şekilde gelişmiş oluyor. Strese karşı tepki ve anksiyete karşısında savunmasızlık Ben Merkez’de azalırken; dünyayı, etrafımızdakileri ve diğer insanlara karşı empati ve şefkat geliştirmeye başlıyor.
Aynı zamanda düzenli meditasyon savaş ya da kaç tepkisinin keskinliğini zamanla yontarak, daha düşünceli kararlar alınmasına da yardımcı olur.
Harvard’lı bilim insanları tarafından oluşturulan Farkındalık Araştırmaları İşbirliği, bu iki yönlü etkinin beynimizin duygusal bilgiyi işleyişinde meditasyonun kalıcı ve faydalı etkileri olduğunu araştırmaları tarafından destekliyor.
4. Daha İyi Odaklanma
Günümüzün meşgul, telaş ve dikkat dağıtıcı elementlerle dolu hem beden olarak hem de zihin olarak oradan oraya sürüklendiğimiz hayatı; hepimizi dikkatimizi ve odağımızı sabit tutmak konusunda zorlamaya başladı. Dolayısıyla meditasyonun odaklanmaya etkisi özellikle önem arz ediyor.
Mindfulness meditasyonu, yani farkındalık meditasyonu, an’a odaklanmanızı sağlar, bu özelliğin beyninizde bir alışkanlık olarak gelişimi de günlük hayatta diğer işlerimizde odağımızın artmasına katkıda bulunur.
Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde gerçekleştirilen bir çalışmada, mindfulness pratiği ve beyinde yeni bilgi işlemleri arasında bir bağ olduğu bulundu. Öğrenme, hafıza ve duygusal düzenlemeden sorumlu beynin merkezindeki gri yapıda beyin taraması ile gözlemlenen gelişimin odağı da iyi yönde etkilediği görüldü.
Psychological Science dergisinde yayımlanan bir başka çalışma, farkındalık meditasyonunun dikkat dağınıklığını azalttığını ve bilişsel performansı artırdığını gösteriyor. Bu çalışma, 2 haftalık bir meditasyon eğitimi sürecinin bile odaklanma üzerinde etki gösterebildiğini kanıtlamış oluyor.
Son olarak 2016 yılında 35 iş adayı üzerinde gerçekleştiren bir deneyde ise, herhangi bir rahatlama programına nazaran 3 günlük bir farkındalık meditasyonu programının beyindeki dikkat kontrolünü sağlayan noktalardaki bağların kuvvetlenmesini sağladığı görüldü. (Carnegie Mellon Üniversitesi)
Odak, bir kas gibi egzersiz yolu ile kuvvetlendirilebilir.
En etkili egzersizlerden biri ise meditasyon!
Meditasyon ve Odaklanma yazımızda daha detaylı bilgi edinebilirsin.
5. Hafızayı Kuvvetlendirir
Araştırmacı Catherine Kerr’in bulguları gösteriyor ki meditasyonun odaklanmayı artıran etkilerine benzer şekilde hafızayı da güçlendirdiği gözlemleniyor. Meditasyon dikkat dağıtıcı beyin dalgalarını azaltıp düzenleyerek beynin üretkenliğini artırmayı ve özellikle kısa sürede hatırlama yeteneğini geliştirmeyi başarıyor.
Meditasyon yapanların bu dikkat dağıtıcı unsurları görmezden gelme becerisi; yeni bilgileri hızla hatırlama ve birleştirme konusundaki üstün yeteneklerini de açıklamaktadır.
Beynimizin öğrenme becerisi hepimizin geliştirmek için çok çabaladığı bir özelliktir. Bu yolda birçok farklı eğitim-öğretim teknikleri geliştirildi ve beynimizde öğrenmenin nasıl gerçekleştiğine dair binlerce araştırma yapıldı. Beynimizin işleyişinde bellek ve öğrenme arasında yakın bir ilişki vardır. Meditasyon da tam olarak bu iki olgu arasında bağ kurmakta.
Gri cevherin bir tabakası olan beynimizdeki Hipokampus bölgesi de hafıza ve öğrenme ile ilişkilendirilir. Meditasyon gri cevher yoğunluğunu artırdığı gibi sol Hipokampus’un kortikal kalınlığını da artırarak öğrenme ve bilişsel becerilerin gelişmesine sebep olur.
6. Yaratıcılığı Artırır
Yaratıcılık araştırması oldukça zor ve soyut bir yetenek. Fakat arada sırada karşımıza bazı görevler çıkabiliyor ki bu görevler otomatikleştirdiğimiz ve artık çok da düşünmediğimiz işlerin yanında çok daha zorlayıcı gelebiliyor. Bunlara bir şekilde yaratıcı çözümler üretmemiz gerekirken belki de gerektiğinden fazla zaman harcıyoruz.
Eğer golf topu büyüklüğünde bir idrakınız varsa, bir kitap okuduğunuzda, elinize golf topu büyüklüğünde bir kavrayış geçer.
Diğer yandan ünlü yönetmen David Lynch gibi, işi yaratıcılık olan sanatçılar da yeri geldiğinde tıkanabiliyorlar -hatta bu sebeple tükenmişlik sendromu ortaya çıkmış da oldu. David Lynch yaratıcı süreçte gerekli olan idrak ve kavrayışın genişletilmesinin önemini vurgularken yaratıcılığının arkasında meditasyonun inkar edilemez bir etken olduğunu belirtiyor. David Lynch’in bir meditasyon uygulayıcısı olarak yaptığı bu yorum bilim insanları tarafından da desteklenmekte.
Danny Pennman, “Yaratıcılık için Farkındalık” isimli kitabında meditasyonun yaratıcılığı nasıl artırdığını açıklarken farkındalık meditasyonunun zihni yeni fikirlere açık hale getirmesine vurgu yapıyor. Çünkü bu özellik bakış açısının genişlemesini ve daha açık düşünmeyi sağlıyor. Aynı zamanda farkındalık, cesaret ve dayanıklılık duygularını besler. Farkındalığın kazandırdığı bu geniş bakış açısı, stres ve şüphe karşısındaki dayanıklılık, daha kolay odaklanma ve daha rahat karar alma becerisi, sonuç olarak bütün bu kazanımların yaratıcılığı da geliştirmesi kaçınılmaz gözüküyor.
Leiden Üniversitesi’nde yapılan araştırmalar sonucunda bir farkındalık meditasyonu tekniği olan açık izleme tekniğinin katılımcıların yaratıcılıklarında özellikle bir gelişime sebep olduğu tespit edildi.
Farkındalık Meditasyonu
Mindfulness meditasyonları beynimizi bilfiil geliştirmemize olanak sağlıyor! Farkındalık meditasyonun en birincil amacı zihnimize şimdiki an’a uyum sağlama becerisini kazandırmak ve an ile uyum içinde kalmasını sağlamaktır. Farkındalık, yargıdan, pişmanlıktan, beklentiden uzak bir şekilde an’a uyumlanma ve zihin akışında beliren duygu ve hisleri oldukları gibi, herhangi bir özdeşleşme ve açıklama kaygısı olmadan gözlemleme yeteneğidir.
Bu yüzden uygulama esnasında bir düşünce veya duyguya kapıldığını fark edersen, kendini yargılamadan bu düşünce ya da duygunun kendiliğinden gitmesine izin vermen önemlidir.
Jon Kabat-Zinn tarafından geliştirilen 8 haftalık meditasyon programının beyin üzerine faydaları kanıtlanmış ve 8 hafta bir standart haline gelmiştir. Meditasyon yaptığın her dakikada aslında beyni geliştirme yönünde direkt bir müdahalede bulunmuş olursun. Çünkü spor egzersizi bedeni değiştirebildiği gibi meditasyon egzersizi de beynimizi değiştirir.
Meditasyonla daha bilinçli bir birey olarak beyninizi değiştirme gücü ve iradesi elimizde.
Nereden başlayacağınızı bilmiyor iseniz hiç sorun değil, Innerjoy size özel bir meditasyon koçu uygulaması olarak her zaman yanında, üstelik 7 günlük ücretsiz Meditasyonun Temelleri 1 Programı ile zahmetsizce meditasyona başlayabilirsin.
Artık, hiçbir engel kalmadığına göre, AppStore veya PlayStore’u ziyaret et ve meditasyon serüvenini başlat!
